Mens en hout een oeroude relatie

Van kind af aan worden we geconfronteerd met hout. Hout is zowel bouw- als werkstof, zo wordt hout o.a. gebruikt voor speelgoed maar ook voor allerdaagse gebruiksvoorwerpen en muziekinstrumenten.
Een materiaal waar we zo vertouwt mee zijn dat we het vaak helemaal niet meer zien dat het van hout gemaakt is. Sinds jaren echter is hout de “hoekpijler” van onze samenleving. Waarom niet een “Hout-tijdperk” als we ook een “Stenen-, Brons en IJstijdperk” kennen.

De levensboom

Het bos in voor de mensheid van groot belang. Bos is een levensgemeenschap van planten en dieren.
Daarnaast vervult het bos nog een aantal belangrijke taken welke van levensbelang zijn voor onze samenleving en het milieu. Zo mag het bos gerekend worden tot een plek waar je naast kappen van “gebruikshout” ook een beschutte plek kunt vinden die rustgevend en daardoor welzijn bevorderend kan werken. Al deze zaken vragen om een goed onderhoud van het bos, zodat we er aan bijdragen dat in de toekomst het bos optimaal kan functioneren. Voor de bosbezitter is de gebruiksfunctie van het bos van groot belang doch niet allen hij maar ook de verdere “schakels” tot de consument toe zijn gebaat bij een gezond bos. Het beroemdste “houten” bouwwerk uit de historie van de mensheid is ieder kind bekent: de ark van Noach. Volgens de bijbelse beschrijving had deze grote afmetingen met welhaast dezelfde waterverplaatsing als de Titanic. Hout maakt al sinds de oertijd het overleven
voor de mensen mogelijk, het geld als oudste en veelzijdige hulpmiddel. Als bouwmateriaal in de woningbouw geeft hout bescherming en geborgenheid. Als werktuig verligt het de dagelijkse arbeid. De houtkap draagt er aan bij de “kringloop” zeker te stellen. Niet alleen de technische en alledaagse dingen zijn van oudsher op hout aangewezen, ook de kunstnijverheid was zonder hout onvoorstelbaar, zelfs de eerste instrumenten waren uit hout. Wij leven in de houttijd, maar we zijn er ons niet van bewust. Hout neemt in ons dagelijks leven een vaste plaats in. En wij zien vaak het bos alleen maar als
bomen en niet als: wat kan hout? Geweldig veel! Hout is en blijft het noodzakelijke element in de kunst en handenarbeid, in de techniek en economie, voor een betere levensomstandigheid en gezondheid, niet alleen in het verleden, maar ook het heden en de toekomst. Hout is een bekende “oude” grondstof die we met nieuwe ogen moeten bekijken. Pas dan ziet men de mogelijkheden van hout. In de omgeving van hout voelen de mensen zich vaak prettig terwijl hout verschillende gevoelens wakker maakt zoals: behaaglijkheid, geborgenheid en warmte.

Houtsoorten

Spar (Picea abies)
Een naaldboom met “enkele”, korte naalden en wat naar beneden hangende takken. De bruine, hangende dennenappels bevatten gevleugelde zaden. In diepere liggingen gedijt de spar tot een statige boom met een puntige top.

Zilverspar (Abies alba)
De spar heeft in Oostenrijk met 4,6% een relatief gering aandeel in het totaal van het gebruikshout. De spar komt tot een hoogte van 1800 m. voor. De bast is wit tot grijs en de naalden zijn plat en aan de punt ingekerfd. Sparrenhout is gelijk aan dennenhout maar dan zonder harskegels, gemakkelijk te impregneren, weersbestendig. Daarom is sparrenhout o.a. geschikt voor sauna en tuinmeubilair.

Lariks (Larix deciolua)
Een boom die veel licht nodig heeft en daarom hoog in de bergen te vinden is. Het hout wordt veel gebruikt als stutwerk in de bergen. De naalden vallen in de herfst af , wat voorkomt dat de boom schade door schimmels oploopt. Het hout is zeer waardevol als bouwhout.
Grijze els (Alnus incana)
Veelzijde struik met eivormige, scherpe dubbel getande bladeren. De “appels” zijn eirond, ze verhouten snel en blijven vrij lang aan de struik zitten. De grijze els is overal te vinden vooral langs beekbeddingen en lagere gedeelten beeldbepalend. Het is de enige natuurlijke loofboom van de lager gelegen alpen. De boom wordt veel gebruikt voor bodem- en oeverbescherming.

Berk (Betula pendula)
Onze berk heeft veel licht nodig maar kan daarentegen op de meest armste grond groeien. Daarom tref je deze boom op b.v. kalkrijke grond niet aan. De boom groeit het best op leemhoudende zandgrond.
De boom kan ongeveer 100 jaar oud worden en 20 tot 25 meter hoog. Door zijn witte bast is hij zeer geliefd als park- en tuinboom. Het heldere roodachtig witte hout is hard, taai en elastisch. Het wordt als hout in de meubelindustrie (draaibank), door houtsnijders en wordt verwerkt in speelgoed.

Hazelnoot (Corylus avellana)
Een grote struik die wel 7 meter hoog kan worden en met een gedegen wortelgestel. De struik heeft een voedselrijke, losse, bodem nodig. Met gemak bereikt de struik een leftijd van 60 jaar. Je vindt de hazelnoot overal en dan het meest aan de bosranden. De goed smakende vrucht dient als voedsel voor de dieren, zoals de eekhoorn. Het harde taaie hout wordt veel voor gereedschap gebruikt.

Zwarte vlier (Sambucus nigra)
Deze schaduwgevende struik wordt vaak bij afrasteringen en hekken rondom grondpercelen aangetroffen. De boom komt tot op ongeveer 1200 m. voor en dan met name aan bosranden met vochtige, kruidige grond. De 3 tot 7 meter hoge alleenstaande struik staat mooi in het landschap.
Een snelle groei is één van de eigenschappen. Van de bloesem kan sap (siroop) gemaakt worden en
van de bessen wordt marmelade of “schnaps” gemaakt. Het hout is geelachtig wit, glanzend, zonder noesten en hard.

Lijsterbes (Sorbus aucuparia)
De lijsterbes is bijna de enige loofboom die men tot op een hoogte van 2300 m. in de Alpen aan treft.
Ongeacht het klimaat of bodemgesteldheid is de boom op verschillende hoogtes te vinden.
De winterharde, licht tot halfschaduwrijke boom is een bij uitstek geschikt voor afrasteringen.
De circa 17 meter hoge boom (kan 120 jaar worden) is alleenstaand of gebruikt in lanen een karakteristiek landschapselement in de Alpen. Het harde hout wordt door de wagenmaker gebruikt.
Van de vruchten wordt een hoogwaardige (zeer dure) “schnaps” gebrand.

Pijnboom of grove den (Pinus cembra)
Een echte hooggebergte boom die zeer goed tegen extra lage winter- en hoge zomertemperaturen kan.
De boom groeit langzaam. De naalden die per 5 in een kring bij elkaar staan en de elastische takken werken als windvangers/remmers en hebben het vermogen om veel sneeuw te kunnen dragen, daardor heeft de boom hoge beschuttingsfactor. Het hout (grenen) is zeer waardevol en wordt gebruikt in
de meubelindustrie en voor beeldhouwen. De brede schilderachtige kroon is een typische groeivorm
van deze boom. Om zich tegen wind en sneeuw te beschermen heeft de boom een uitgebreid wortelgestel bestaande uit zogenaamde “ankerwortels”.

Linde (Tilia cordata)
Het hout van de linde biedt de houtsnijder en meubelmaker zeer veel mogelijkheden. Het wordt in het bijzonder voor heiligenbeelden, kruisbeelden en altaaronderdelen gebruikt. Ook herten-, gems-, en reeënkoppen worden er van gesneden en ook de ons wel bekende “klompen” worden er van gemaakt. Ook voor keukengerei en speelgoed wordt het hout gebruikt.

Roodkastje of paardekastanje (Aesculus hippocatanum)
De boom valt onder de middel grote soorten en is zeer mooi van blad voorzien. Van oorsprong had de boom een paalwortelgestel (recht naar beneden) later heeft het zich tot een breed (horizontaal) wortelgestel gevormd. De bloeitijd is van midden mei tot midden juli. In oktober vallen de gerijpte kastanjes van de boom. De boom groeit in de eerste 10 jaren langzaam maar na die tijd vrij snel
tot een hoogte van ongeveer 20-25 m. De boom kan onder gunstige omstandigheden meter dik worden en haalt met gemak een leeftijd van 1000 jaar of meer. De boom is door zijn huidige wortelgestel stormvast. Het hout is gelijk aan eikenhout maar dan zonder zichtbare merktekens. De bast en het hout zijn rijk aan looistof.

de functies van het bos

Naast de functie van houtproductie heeft het bos ook een beschermende functie b.v. tegen wateroverlast, aardverschuivingen en lawines. Daarnaast slaat het bos water op en reinigt dit, filtert de lucht en produceert zuurstof. Tevens geeft het bos zowel geestelijk als lichamelijk ontspanning.

Waterhuishouding

Door het vasthouden van water in zowel de bodem als de boonkruinen en het eigengebruik van 40.000 liter water per ha. bos per dag worden overstromingen voorkomen. Als goede biologische waterreiniger zorgt de bosbodem voor gezond en schoon drinkwater.

Luchtbehandeling

Het bos werkt ook als een reinigend luchtfilter. De lucht in een bos is veel gezonder omdat er per liter lucht minder stofdelen in zitten. Een vergelijk: 1 liter lucht in een industriegebied bevat 800.000, in de stad 150.000 en in het bos slechts 500 stofdeeltjes. Het bos reinigt dus en “vangt” per hectare, per jaar 50 ton stofdeeltjes op.

Wind- geluid- en temperatuur bescherming

Het bos geeft beschutting tegen wind en regen. Verder vermindert het bos de geluidsoverlast. In de zomermaanden is het in het bos lekker koel terwijl in de wintermaanden de temperatuur is het bos warmer is dan daar buiten.

Beheer van het bos

Het bos is de goedkoopste bescherming tegen hoogwater, aardverschuivingen en lawines. Het bos verdient een goed onderhoud want door m.n. ontbossing ontstaan er scheve verhoudingen. Ook beweiding, sneeuwdruk, paddestoelen, insecten, verdrogen, bevriezen, warmte en storm veroorzaken schade dusdanige schade aan het bos dat goed onderhoud wenselijk is.

Almen

In Tirol wordt al meer dan 2000 jaar gewerkt op de zgn. “alm”. De alm bevindt zich in de hoger gelegen weidegebieden en bestaat uit een hut met daar omheen stallen voor het vee, op de alm is een zgn. “zenner” (knecht) werkzaam. Door deze manier heeft de boer thuis op zijn boerderij minder werk. Aan het eind van de zomer keert het vee “versiert en in optocht “ naar de boerderij in het dal terug.

Bosgrens

De grens (rand) van het bos werd in de afgelopen honderd jaar door menselijk toedoen steeds verder terug gedrongen. De houtkap ten behoeve van de almen, boerderijen en mijnbouw hebben een behoorlijke aanslag gepleegd op de bos. De “kaalslag” is op natuurlijke wijze opgevuld door struiken. (o.a. Almrozen, bosbessen)

Bescherming tegen lawines

In de winter zorgt het bos (op de bergen) voor een gelijkmatige sneeuwverdeling. Hierdoor wordt voorkomen dat sneeuwmassa’a afbreken en naar beneden glijden. (lawine). Ook van boven komende lawines kunnen door het bos tegen worden gehouden.